Dinsdag 5 april 2022
Hoewel er landen waren die op het laatste moment nog de tekst wilden aanpassen, kwam het er 5 april dan toch: het derde IPCC-rapport, met als onderwerp klimaatmitigatie. De invasie van Rusland in Oekraïne gaf dit rapport een extra dimensie, namelijk onze afhankelijkheid van fossiele energie uit dictatoriale regimes.
Slechts kleine kans om binnen veilige grenzen te blijven
Het rapport van Werkgroep I ging over de oorzaken en de ernst van klimaatverandering. Dat van Werkgroep II over de gevolgen van klimaatverandering en adaptatie. Het rapport van Werkgroep III van het IPCC gaat over wat er moet gebeuren om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Ook dit derde rapport is alarmerend: de opwarming gaat hard en we doen veel te weinig om het tij te keren. Veel wetenschappers gaan ervanuit dat de kans steeds kleiner wordt dat de temperatuurstijging wereldwijd onder de 1,5 graden blijft. Integendeel, de kans dat we er overheen gaan neemt toe, want er worden onvoldoende maatregelen genomen. We stevenen nu af op een wereldwijde opwarming van 3 tot 4 graden. Dat heeft desastreuze gevolgen voor de voedselvoorziening, gezondheid en onze mogelijkheden om ons aan te passen. Grootschalige droogte, extreem weer en massamigratie zullen het gevolg zijn. Om dat te voorkomen moet de wereld in 2030 de helft minder broeikasgassen uitstoten dan in 2019.
‘Technofixen’ zijn geen wondermiddel
Het derde rapport en is het meest gevoelige rapport. Het gaat er immers over wie wat betaalt, welke technieken noodzakelijk zijn en wat het tempo van de reductie moet zijn. Vooral de teksten over deze onderwerpen proberen landen te beïnvloeden. Europa wil bijvoorbeeld – mede door de dreiging van Rusland – zo snel mogelijk af van fossiele brandstoffen. Maar Saoedi Arabië wil inzetten op de opslag van broeikasgassen onder de grond (CCS). De verwachtingen over zulke technieken die in het rapport naar voren komen, zijn minder positief dan in eerdere publicaties. Het IPCC stelt dat deze technieken onvoldoende bewezen zijn en nog veel te duur om op korte termijn al grootschalig in te zetten. Zulke ‘technofixes’ zijn in het belang van sectoren die een transitie moeten maken, maar proberen dat uit te stellen.
Negatieve emissies
Technieken die ‘negatieve emissies’ realiseren zijn hard nodig. Volgens het IPCC moeten we daar echter niet te hoge verwachtingen van hebben door het gebrek aan land. Bij negatieve emissies wordt CO2 uit de atmosfeer opgenomen en opgeslagen, bijvoorbeeld door de uitbreiding van bos- en veengebieden en het gebruik van hout in de bouw.
Rijk versus arm
Het rapport gaat ook in op de bijdrage van de rijke landen en de gevolgen voor de arme landen. Die verdeling is dubbel scheef: De rijkste landen, waaronder Nederland, hebben veruit het grootste aandeel geleverd aan de opwarming, maar vooral de armste (Oost-Afrika, Bangladesh) dragen de gevolgen. Rijke landen moeten dus meer doen.
Gedrag
Opvallend in het nieuwe rapport is het hoofdstuk over gedragsverandering en draagvlak. Het IPCC doet meerdere suggesties om draagvlak te creëren dat leidt tot gedragsverandering. Maatregelen die mensen als eerlijk zien, krijgen meer draagvlak. Bijvoorbeeld wanneer de inkomsten uit een CO2-heffing terugvloeien naar de betalers in de vorm van energiebesparingssubsidies. Maar ook maatregelen die aansluiten bij de waarden die een samenleving heeft. Die waarden (individualistisch, collectief, commercieel etc.) verschillen per regio en vragen dus per gebied om andere maatregelen.
Geïntegreerde oplossingen
Het IPCC heeft berekend dat er drie tot zes keer zoveel meer geïnvesteerd moet worden in klimaatmaatregelen dan er nu gebeurt. Het rapport wijst erop dat de financiële sector doorgaat met investeringen in de fossiele sector. De risico’s die dit met zich meebrengt, nemen toe. Wij vinden dat de financiële sector hier direct mee moet stoppen en die geldstromen verschuiven naar energiebesparing en duurzame energieopwekking. Doorgaan met investeren in gas is om meerdere redenen niet de oplossing.
Het IPCC wijst vooral op het belang van geïntegreerde oplossingen in plaats van deeloplossingen. Een geïntegreerde benadering leidt tot een betere afweging van kosten en baten. De elektrificatie van verwarming en transport door de inzet van duurzame zonne- en windenergie maakt de lucht schoner en draagt zo direct bij aan de gezondheid in stedelijke gebieden. We kunnen negatieve emissies realiseren door natuur en biodiversiteit te herstellen. En door te bouwen met hout slaan we CO2 op terwijl we het gebruik van CO2-intensieve materialen (cement) beperken.
Het beeld is duidelijk. We hebben voldoende geld en technieken maar het ontbreekt aan urgentie en actie: “The time to act is now!”
