Europees burgerinitiatief ‘Good Clothes, Fair Pay’ ingediend
Door Kirsten Kossen, senior adviseur mensenrechten, ASN Bank
Hoe voel je je over de kleding die je draagt vandaag? Je lievelingsoutfit misschien, of juist iets waar je achteraf toch minder blij mee bent. Hoe mooi je je kleding ook vindt, de kans dat degene die je kleding heeft gemaakt daar een fatsoenlijk loon voor kreeg is bijzonder klein. Onderzoek door de Schone Kleren Campagne uit 2019 wijst uit dat in belangrijke productielanden in Azië het minimum loon slechts 21 procent (Bangladesh) tot 46 procent (China) van het leefbaar loon bedraagt. Dit leidt tot grote problemen, zoals veel te lange werkdagen, kinderarbeid en zelfs ondervoeding. Een leefbaar loon is formeel erkend als een mensenrecht.
Vele organisaties en experts zetten zich al jaren in om te zorgen dat werknemers in kledingfabrieken beter betaald worden. Ze hebben kledingbedrijven er op aangesproken, hen geholpen of ze publiekelijk te schande gemaakt. Toch gaat de gewenste verbetering veel te langzaam. Daarom heb ik met 13 andere Europeanen een burgerinitiatief opgezet, waarvoor we in april 2022 het wetsvoorstel hebben ingediend. Over een paar maanden start de campagne. We hebben dan in een jaar tijd 1 miljoen handtekeningen nodig om leefbaar loon in de kledingsector te agenderen bij de Europese Commissie.
Wil je hier ook aan bijdragen? Heel fijn! Volg het initiatief nu alvast door je in te schrijven op de nieuwsbrief via www.goodclothesfairpay.eu.
Invloed vergroten: van engagement naar wetgeving
In mijn werk zie ik van dichtbij dat er onvoldoende verandert. In de lijst met goedgekeurde bedrijven voor de ASN beleggingsfondsen staan 15 beursgenoteerde kledingbedrijven. In 2030 moeten die allemaal in staat zijn om te zorgen voor een leefbaar loon voor de werknemers in hun keten. Elk jaar toetsen we hun voortgang en gaan we in gesprek over verbeterstappen. Om onze impact te vergroten werken we samen met 18 andere financiële instellingen in het platform living wage financials (PLWF), zodat we gezamenlijk als aandeelhouders met totaal 33 beursgenoteerde kledingmerken in gesprek zijn. Uiteindelijk blijft zelfs die invloed te gering; het gaat om slechts een fractie van alle kledingbedrijven wereldwijd en de stappen die zij zetten zijn simpelweg te klein.
Tijd voor verplichting
Ik concludeer dat de meeste kledingbedrijven niet intrinsiek gemotiveerd zijn om ervoor te zorgen dat de mensen die hun kleding maken fatsoenlijk worden betaald. Met alleen engagement gaan we het daarom niet redden: het is tijd voor verplichting. Europese wetgeving is noodzakelijk om ervoor te zorgen dat de mensen die onze kleding maken eindelijk krijgen wat ze verdienen: een leefbaar loon.
ASN Bank heeft daarom het initiatief genomen tot het oprichten van een Europees burgerinitiatief (ECI). We werken samen met o.a. Fair Wear Foundation, Fashion Revolution, de Schone Kleren Campagne en veertien zeer toegewijde burgers, uit negen Europese landen.
Good Clothes, Fair Pay
Het burgerinitiatief met de naam ‘Good Clothes, Fair Pay’ is een wetsvoorstel dat kledingbedrijven verplicht om ervoor te zorgen dat hun leveranciers een leefbaar loon kunnen betalen aan hun medewerkers. Het gaat om hele concrete maatregelen, kledingbedrijven moeten bijvoorbeeld:
inzicht hebben in hun productieketen, zij moeten actief zoeken naar omstandigheden die ervoor kunnen zorgen dat productiemedewerkers geen leefbaar loon ontvangen;
een concreet plan maken waarin staat hoe zij ervoor zorgen dat medewerkers wel een leefbaar loon uitbetaald kunnen krijgen. Dit plan moeten zij maken samen met belanghebbenden, zoals vakbonden;
leveranciers op tijd betalen, niet later dan zestig dagen na levering. Bovendien moeten orders op tijd worden geannuleerd, minimaal dertig dagen van tevoren. Zo wordt voorkomen dat personeel al is ingepland, materialen al zijn ingekocht of orders al gereed zijn op het moment van annulering;
transparant zijn, bijvoorbeeld over de locaties waar de kleding wordt gemaakt, hoeveel mensen daar werken en wat hun startsalaris is. Ieder jaar moeten zij publiekelijk rapporteren over hun voortgang. Op deze manier kunnen ze makkelijker verantwoordelijk worden gehouden;
zorgen voor een goed toegankelijk klachtenmechanisme. Belanghebbenden moeten eenvoudig terecht kunnen met zorgen over schendingen van het recht op een leefbaar loon. De bedrijven moeten rapporteren welke klachten er binnenkomen en wat zij hier mee doen. Hoe eerder een bepaalde zorg bekend is, hoe eerder er iets aan kan worden gedaan;
extra goed zorgen voor risicogroepen, zoals vrouwen en migranten. Zij vormen het leeuwendeel van de arbeidskrachten en zijn extra kwetsbaar voor bijvoorbeeld uitbuiting.
Burgerinitiatief versus Europees wetsvoorstel ketenverantwoordelijkheid
Ons burgerinitiatief komt op een belangrijk moment. Er ligt namelijk sinds eind februari een wetsvoorstel van de Europese Commissie dat bedrijven verplicht om ketenverantwoordelijkheid te nemen. Dat wil zeggen dat ze risico’s op mensenrechtenschendingen en milieuschade in hun internationale keten moeten opsporen en aanpakken. Dit is een belangrijke stap, maar helaas blijft het wetsvoorstel op belangrijke onderdelen onduidelijk over wat een bedrijf precies moet doen en toont het gebrek aan ambitie.
Met het burgerinitiatief Good Clothes Fair Pay bieden we een oplossing voor deze tekortkomingen. Wij leveren een heldere en concrete uitwerking, specifiek gericht op leefbaar loon in de kledingsector. Dat is natuurlijk minder breed dan het Europese voorstel dat er nu ligt, maar ons voorstel kan een blauwdruk zijn voor de aanpak van andere risico’s in andere sectoren.
Verschillen en overeenkomsten
1. Reikwijdte
Het wetsvoorstel van de Europese Commissie is alleen van toepassing op heel grote bedrijven. De realiteit van de kledingsector is dat dit vooral kleine en middelgrote bedrijven zijn. Er zijn schattingen dat duizenden bedrijven straks niet onder deze wet vallen.
Op basis van dit wetsvoorstel wordt het daarom heel lastig wordt om sectorbreed een leefbaar loon te realiseren. Een fabriek levert doorgaans producten aan veel verschillende kledingmerken. Als het ene kledingmerk zich wel inzet voor leefbaar loon en de anderen niet is de kans groot dat er weinig gebeurt. Daarom richt ons burgerinitiatief zich op alle bedrijven in de kledingindustrie.
2. Opsporen en aanpakken van risico’s (gepaste zorgvuldigheid)
Er bestaan internationaal erkende richtlijnen van de OESO en de Verenigde Naties over hoe risico’s in ketens moeten worden opgespoord en aangepakt. Je zou verwachten dat de Europese Commissie deze volgt. Helaas wijkt het wetsvoorstel op belangrijke punten af. Zo wordt het alleen verplicht om een risicoanalyse te doen bij zogenaamde ‘gevestigde zakenrelaties’. En voor de kledingsector hoeft er alleen te worden gekeken naar ‘ernstige’ risico’s. Het is onduidelijk wat dit inhoudt.
In ons burgerinitiatief willen we dat er een risicoanalyse wordt gedaan op:
het respecteren van het recht op een leefbaar loon,
het recht op vrijheid van vakvereniging en collectieve onderhandelingen,
en fatsoenlijke inkooppraktijken, zowel in de eigen bedrijfsvoering als bij alle directe en indirecte leveranciers.
3. Betrekken van belanghebbenden
In het wetsvoorstel van de Europese Commissie wordt het betrekken van belanghebbenden aangemoedigd ‘indien relevant’, maar is het niet verplicht. Wij zijn van mening dat het continu betrekken van de juiste belanghebbenden de sleutel tot succes is. Daarom stellen wij het in ons voorstel verplicht om mensen te betrekken, met name werknemers en hun vertegenwoordigers. Er moet een gezamenlijk actieplan komen voor het betalen van een leefbaar loon.
4. Klachtenmechanisme
Het klachtenmechanisme dat wordt verplicht in het voorstel van de Europese Commissie is onvoldoende uitgewerkt. Wij stellen een mechanisme voor dat mogelijke misstanden vroegtijdig signaleert. Hierdoor kunnen deze makkelijker worden voorkomen of tijdig worden rechtgezet. We zeggen expliciet dat het doen van een klacht makkelijk moet zijn, onafhankelijk ingericht en alle informatie moet publiek beschikbaar zijn.
Leefbaar loon helpt andere risico’s te verminderen
Ons burgerinitiatief focust op leefbaar loon omdat dit kan helpen om andere risico’s op misstanden in internationale ketens van kledingbedrijven te verminderen en aan te pakken. Een leefbaar loon stelt productiemedewerkers in staat om te voorzien in hun basisbehoeften zoals eten en drinken, onderdak, gezondheid, en onderwijs voor hun kinderen. Er is minder kans op het moeten maken van extreme overuren, dwangarbeid en kinderarbeid.
Ik ben ervan overtuigd dat een leefbaar loon voor kledingarbeiders alleen mogelijk is als er heel specifieke wetgeving voor komt. We vragen je daarom om mee te doen. Gebruik je recht als Europees burger en maak daarmee écht verschil voor de miljoenen mensen die wereldwijd in kledingfabrieken werken.
In de komende maanden wordt ons initiatief officieel gelanceerd en hebben we 1 miljoen handtekeningen nodig. Als dat lukt is de Europese Commissie verplicht om serieus aan de slag te gaan met ons voorstel.
Blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief en website of volg ons @goodclothesfairpay op Instagram.
