Deze bronnen voorzien ons van duurzame energie

Het klimaat verandert. En maatregelen zijn nodig. Daar is iedereen het inmiddels wel over eens. Dat betekent bijvoorbeeld dat we wat minder energie moeten gaan verbruiken. Denk aan zuinige aparaten. Maar aangezien we het met kaarsverlichting alleen niet redden, is de energie die we wel gebruiken bij voorkeur hernieuwbaar. En wat zijn dan de belangrijkste hernieuwbare energiebronnen waar Nederland op inzet? Tijd voor een helder overzicht.

676x bekeken

Eerst wat slecht nieuws. Nederland bungelde afgelopen jarenonderaan de lijstjes met Europese landen als het gaat om duurzame energieopwekking. Bij de productie van elektriciteit zijn we nog grotendeels afhankelijk van aardgas, en in mindere mate kolen. Werk aan de winkel dus.

Zo, die pleister is eraf. Dan nu het goede nieuws. Nederland is druk bezig met een grote inhaalslag. Waar in 2005 nog maar 3,2 procent van de opgewekte energie uit hernieuwbare bronnen en biobrandstoffen kwam, was dat in 2018 al 15,3 procent.

Zonne-energie

Een van de belangrijkste redenen voor die stijging is de opmars van zonne-energie. Terwijl er in 2011 vrijwel geen zonneparken in Nederland te vinden waren, geldt zonne-energie inmiddels als één van de belangrijkste hernieuwbare energiebronnen. Zonnepanelen worden ieder jaar nog goedkoper en beter. En misschien wel het grootste voordeel: ze kunnen bijna overal worden geplaatst zonder al te veel overlast.

De afgelopen jaren zijn dan ook allerlei zonne-energieprojecten afgerond met financiering van het ASN Groenprojectenfonds. Zo heeft de visafslag in Scheveningen 1664 zonnepanelen op het dak geplaatst. Geen kleine opgave omdat het gebouw op de lijst staat om rijksmonument te worden, en daarmee strenge voorwaarden had voor de plaatsing. Net ten noorden van Zwolle is inmiddels ook het grootste drijvende zonnepark van Europa in gebruik genomen. 72000 panelen voorzien hier 7200 huishoudens van stroom.

^{Het drijvende zonnepark Bomhofplas}

In 2010 was de productie van zonnestroom goed voor 0,056 miljard kilowattuur. In 2019 was dat 5,2 miljard kilowattuur (Eén kilowattuur staat voor het verbruik van 1000 watt 1 uur lang). Een spectaculaire stijging. Zonnestroom was daarmee goed voor bijna 24 procent van alle hernieuwbare elektriciteitsproductie in Nederland.

Windenergie

Hoewel zonne-energie in de lift zit, is de belangrijkste hernieuwbare bron nog altijd die goede oude windmolen. Wind genoeg immers op ons platte landje. Op land staat bijna 11 gigawatt aan vermogen om windenergie te produceren. Het kabinet heeft bovendien nog grootse plannen voor windparken op zee. Zo moet er in 2030 nog eens 11 gigawatt aan windparken op zee staan, dat is genoeg voor 8,5 procent van alle energie in Nederland.

Ondanks grootse plannen voor de Noordzee is de groei van windenergie de laatste jaren flink teruggelopen. Een van de redenen is de zorg die veel mensen hebbben over windmolens op land. Mede door hun omvang en het geluid dat ze maken, kunnen ze voor overlast zorgen. En in tegenstelling tot zonnepanelen - die relatief eenvoudig door particulieren kunnen worden gebruikt - ervaren omwonenden vaak alleen de lasten, en niet de lusten.

Wij financieren daarom heel bewust projecten die hier rekening mee houden. Een voorbeeld van het ASN Groenprojectenfonds is de financiering van ‘Veur de wind’ bij het Overijsselse dorp Nieuwleusen. Bewoners bouwen hier met hulp van een coöperatie twee molens die stroom moeten leveren voor 8000 huishoudens. Het geld dat met de opwek verdiend wordt, gaat naar de inwoners. En dit is een aanpak die je steeds vaker ziet. Ook bij grotere projecten. Bijvoorbeeld windpark Egchelse Heide in Peel en Maas, waar een coöperatie van omwonenden een belangrijke rol als medefinancier heeft.

^{Windmolenproject 'Veur de wind'}

In 2010 werd er in Nederland 4,5 miljard kilowattuur aan elektriciteit uit windenergie geproduceerd. In 2019 was dat 10,7 miljard kilowattuur. Ruim een verdubbeling dus. Wind was in 2019 goed voor bijna de helft van de productie van hernieuwbare energie.

Biomassa

Dan is er nog biomassa, een energiebron die regelmatig onderwerp is van discussie. Biomassa is de hybride SUV onder de energiebronnen. Beter dan die kuchende Range Rover uit 1998, maar het ligt er maar net aan wat je precies verbrand of een beetje in de buurt komt van volledig electrisch rijden.

Ondanks discussies geldt biomassa in Nederland op dit moment nog als een energiebron die ertoe doet. Het sluit relatief goed aan op onze fossiele infrastructuur. Zo zijn verschillende grote kolencentrales de afgelopen jaren nog (deels) omgebouwd zodat ze biomassa kunnen stoken.

ASN Bank vindt dat biomassa pas als laatste optie voor energie gebruikt mogen worden. Bepaalde soorten biomassa kunnen een beperkte rol spelen bij directe energievoorziening. Maar alleen als er snoei- of resthout uit de directe omgeving van de biomassacentrale wordt gebruikt. We zijn pertinent tegen de inzet van hout uit natuurlijke bossen of productiebossen die speciaal voor de opwekking van energie zijn geplant.

In 2010 was de productie van elektriciteit uit biomassa goed voor 7,1 miljard kilowattuur. In 2019 was dat nog 5,8 miljard kilowatt uur. Een flinke daling dus. Biomassa was in 2019 verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van de hernieuwbare energie-opwek.

Kernenergie

Een andere niet onomstreden energiebron is kernenergie. Het grote verschil met biomassa is dat kernenergie in Nederland een zeer kleine rol speelt. Nederland telt nog maar één werkende centrale, die in het Zeeuwse Borssele. Voorstanders zien in kernenergie een efficiënte en CO₂-neutrale manier van energie produceren. Een manier die bovendien veel minder ruimte kost dan zonne- of windenergie. Zo voorziet die ene centrale in Borssele meteen één miljoen huishoudens van stroom.

Maar de nadelen zijn ook duidelijk. Kerncentrales zorgen voor radioactief afval dat nog millennialang gevaarlijk blijft. Bovendien is er het risico op rampen. De kans dat zo’n ramp plaatsvindt is heel klein, maar Tsjernobyl (1986) en Fukushima (2011) hebben laten zien hoe groot de gevolgen kunnen zijn. Een bijkomend probleem is dat kerncentrales duur zijn om te bouwen. En het duurt heel lang voordat zo’n centrale er daadwerkelijk staat. Er is op dit moment geen interesse van investeerders om nieuwe kerncentrales te financieren.

ASN Bank investeert niet in kernenergie vanwege de duurzaamheidsrisico’s: het afval, de veiligheid en mogelijk misbruik door de wapenindustrie. Dit neemt niet weg dat we de ontwikkelingen rondom bijvoorbeeld het gebruik van thorium op de voet volgen. Maar vanwege de haast die er is om klimaatdoelen te halen, richten we onze energie liever op duurzame en betaalbare opties die op korte termijn te realiseren zijn.

Geothermie

Dan zijn er nog de relatief nieuwe en minder bekende opties die toch een belangrijke rol kunnen spelen. Zoals geothermie. Daarbij wordt warmte uit diepe aardlagen gehaald. Die kan bijvoorbeeld gebruikt worden om huizen te verwarmen of in de glastuinbouw. Bij temperaturen van meer dan 130 graden celsius kan de warmte ook gebruikt worden voor industriële processen en om elektriciteit te produceren.

Op dit moment heeft Nederland 23 projecten die gebruik maken van aardwarmte. Dat zijn vooral nog relatief kleinschalige initiatieven. Maar dat gaat mogelijk snel veranderen. Er zijn ook projecten in ontwikkeling met warmte én elektriciteitsopwekking als doel. De grootste daarvan - meteen ook het grootste aardwarmteproject van Nederland - is in de regio Eemland. Hier moeten zeven geothermiecentrales verrijzen. En ook de provincie Utrecht maakt inmiddels serieuze vorderingen met Warmtebron Utrecht.

ASN Bank volgt de ontwikkeling van geothermie met interesse, omdat dit de potentie heeft om grootschalig ingezet te worden. Ons beleid over de duurzaamheid van verschillende vormen van geothermie is inmiddels afgerond. We zien geen rol voor geothermie waarbij gebruik gemaakt wordt van fracking en/of open systemen voor warmtewinning en watergekoelde systemen.

Waterstof

Op naar de laatste in onze lijst. De ‘stof’ die eigenlijk een gas is; waterstof. Een buitenbeentje in dit overzicht, want eigenlijk is het geen energiebron maar een energiedrager.

In tegenstelling tot veel andere gassen zoals methaan of aardgas ontstaat er geen CO₂ bij de verbranding van waterstof. En dus is het in potentie een schone energiedrager. Een voordeel van waterstof is dat het – na aanpassing hiervan – vervoert kan worden via bestaande gasleidingen. Het wordt als praktisch en schoon alternatief gezien voor auto’s, vliegtuigen en zware industrie.

De ontwikkeling van waterstof gaat snel. De eerste auto’s, vliegtuigen en zelfs fietsen zijn al op de markt. Er zitten dan ook een aantal megaprojecten aan te komen. Zo onderzoekt het kabinet serieus de optie om het netwerk van gasleidingen in de Noordzee om te bouwen tot distributiesysteem voor waterstof. Ook wordt in Noord-Nederland gewerkt aan het project Hydrogen Valley, waarbij een hele keten van infrastructuur - van (groene) productie tot transport en opslag - wordt aangelegd.

Een probleem is dat we waterstof niet gewoon uit de grond of zee kunnen halen. Het proces om waterstof te creëren kost energie. En dat is niet altijd duurzaam. Wetenschappers maken onderscheid tussen grijze, blauwe en, groene waterstof. Bijna alle waterstof is nu nog grijs. Dat betekent dat het met aardgas geproduceerd wordt. Net als de blauwe variant, alleen wordt daar de CO₂ van afgevangen. Beide opties zijn niet erg duurzaam.

ASN ziet vooral potentie in groene waterstof. Dat wordt gemaakt van elektriciteit uit duurzame bronnen zoals wind en zon en omgezet naar waterstof via elektrolyse. Groene waterstof biedt goede kansen voor de energietransitie omdat met grootschalige electrolyse de variabele energieopbrengst uit wind en zon opgeslagen kan worden. Maar technisch is dit nog wel een uitdaging. Wordt vervolgd!

Meer lezen over duurzame energie?

Over energie valt heel veel te vertellen, dit artikel geeft een eerste overzicht. Wil je meer weten? Hieronder nog wat interessante artikelen om verder te lezen.

Kernenergie: Wel of niet doen?
Discussie over biomassa: Wat is het ASN standpunt?
Windmolens met voorrang voor vogels
Dit zijn de zonnepanelen van de toekomst
Hoe werken zonnpanelen?
Zonnepanelen voor visafslag
Zonnepark Harlingen
Groningen zet vol in op waterstof