Een vrouw op het platteland van India die droomde van een eigen huis, een boer in El Salvador die zaden nodig heeft voor het nieuwe seizoen, maar ook Rahima Šabić, die in het Bosnische Zenica een kleine bakkerij startte. Allemaal konden ze hun doel verwezenlijken met een lening. Een bescheiden lening van een paar honderd tot een paar duizend euro. Misschien niet heel veel geld in onze ogen, maar voor wie niet kan aankloppen bij een ‘gewone’ bank, kan een microkrediet het leven veranderen.

En juist op die impact van microfinanciering richt het ASN Microkredietfonds zich. Het fonds verstrekt al 26 jaar leningen en investeert in microkredietinstellingen om meer mensen in meer landen toegang te bieden tot een krediet of een veilig betaal- of spaarproduct. Zo kunnen ze (meer) inkomen verwerven en hun financiële weerbaarheid versterken.

Enorme sociale impact

Die sociale impact van het fonds is enorm. Eind september 2022 waren er beleggingen in 85 MFI’s (microfinancieringsinstellingen) in 40 landen. Samen bereikten die 15,3 miljoen mensen in Latijns-Amerika, Azië, Afrika en Midden-Europa. Gemiddeld verstrekten zij (kortlopende) leningen van 827 euro, en 83 procent van de leners was vrouw. Die enorme verscheidenheid aan landen, kredietverleners en doelgroepen in de wereld van microfinanciering, maakt het beleggen hierin tot een specialisme. Wat dat betreft kan fondsmanager Sascha Noé bouwen op een stevig historisch fundament. In Nederland was ASN Impact Investors, aanvankelijk samen met Oxfam Novib, in de jaren negentig van de vorige eeuw de pionier in microkredieten.

Triple Jump partner in het veld

Al die tijd was Triple Jump de partner in het veld voor ASN. Directeur Financial Institutions Jarri Jung: ‘We zijn vanaf de begintijd betrokken bij microkredieten, hebben gezamenlijk de groei meegemaakt en ook elkaars visie beïnvloed. We zitten echt op één lijn als het gaat om duurzaamheid en sociale impact.’ Dat helpt bij de selectie van de beste proposities en de uitgebreide due diligence die daar onderdeel van is. Alleen MFI’s met een solide track record, en zowel positieve financiële als sociale returns, komen in aanmerking. Ze moeten zich richten op personen en micro-ondernemers, en vooral duurzaam werken. Noé: ‘In sociale zin betekent dit dat wat ze doen moet bijdragen aan onze doelstelling: mensen financieel weer­baarder willen maken door ze toegang te geven tot financiële producten.'

Te grote schulden voorkomen

Governance- en rapportage-eisen worden vanzelfsprekend ook gesteld door ASN Impact Investors. Daarbij zijn de Social Performance Management principles belangrijk. Dit zijn uitgangspunten die zijn opgesteld door de MFI-sector. Die vereisen een heldere strategie waarvan de resultaten ook worden gemeten. ‘Zijn er voldoende en goede sociale doelen opgesteld, en worden die ook opgevolgd? Dat zijn voor ons vereisten voor inclusie in het fonds,’ zegt Jung. Een zorgvuldige omgang van de MFI met de leningnemers is daarin cruciaal: vóór alles wil je voorkomen dat mensen zichzelf te diep in de schulden steken. Nu is de hoogte van rente relatief, en sterk afhankelijk van het inflatieniveau in een land: in Ghana heb je met 20 procent inflatie een heel andere rente dan in Midden-Europa.

Rentestoplicht

Noé: ‘Triple Jump heeft voor ons een rentetool ontwikkeld, een rentestoplicht dat rekening houdt met dergelijke omstandigheden. Een rente kan hoog zijn, maar toch eerlijk. We kijken onder meer naar de kosten die een kredietinstelling maakt, de winstgevendheid, en ook de omstandigheden waarin een instelling opereert. Een hoge winst kan bijvoorbeeld uitlegbaar zijn als het bijdraagt aan het opbouwen van een kapitaalbuffer in een moeilijke context (zoals Libanon). Als de rente echter onnodig of onverantwoord hoog is, dan springt het rentestoplicht op rood en is de instelling niet eligible voor een investering.’

Klantbezoek op de brommer

De operationele kosten die worden gemaakt om de allerarmsten aan financiering te helpen, lopen sterk uiteen en bepalen ook de renteniveaus. Jung: ‘In een stad bereik je veel sneller veel klanten. Ga maar naar een markt, dan tref je zo tientallen kleine ondernemers. In rurale gebieden ben je daarvoor veel langer onderweg.’ Noé: ‘In Sierra Leone heb ik uren achterop een brommer gezeten om met een loan officer op klantbezoek te gaan.’ Toch zijn die ‘boots on the ground’ een absolute voorwaarde om microkrediet daar te krijgen waar dat het meeste verschil maakt: op het platteland. Triple Jump heeft een wereldwijd netwerk opgebouwd van lokale medewerkers, die werken vanuit kantoren in Mexico City, Lima, Nairobi, Tblisi en Bangkok.

‘Dat maakt ons uniek,’ zegt Jung: ‘We werken met lokale kantoren. Dit vinden wij belangrijk omdat mensen de taal spreken, lokale kennis en netwerken hebben en direct op de hoogte zijn van wat er gebeurd. Dit geeft ons een dieper begrip van wat er leeft. Daarnaast stellen onze lokale kantoren ons in staat ons werk met een minder hoge CO2-uitstoot te voeren.’

Duurzame relatie

Zodra een kredietinstelling aan alle voorwaarden voldoet en goed past bij de strategie en doelstellingen van het ASN Microkredietfonds, start een duurzame relatie tussen de investeerder en kredietorganisatie. Jung: ‘We volgen de vorderingen van onze klanten nauwgezet, zowel op financieel als sociaal gebied. Aan de hand van maandelijkse of kwartaarlijke rapportages beoordelen wij de financiële positie, maar zien we ook hoe sociale indicatoren, zoals bijvoorbeeld hoeveel vrouwen worden bereikt, of hoe groot het bereik op het platteland is. Beiden zijn van cruciaal belang voor het ASN Microkredietfonds. Verder houden wij ook de kwaliteit van het leningenportfolio goed in de gaten. De mate waarin moet worden afgeboekt op leningen, de zogeheten default rate, is niet alleen een financiële, maar ook een sociale indicator: als de default rate hoog is, kan het een signaal zijn dat de leencapaciteit van klanten niet goed wordt ingeschat.’

‘Verder ontvangen wij jaarlijks een rapportage over de voortgang op sociaal vlak. Hierbij gaat het onder andere over de ambitie, doelstellingen en prestaties op sociaal gebied, maar ook over het beleid omtrent het beschermen van werknemers en de eindklant. Triple Jump’s investeringsproces wordt hierin verder versterkt door een team van professionals dat zich enkel richt op ESG & Impact, met het doel om de positieve impact van het fonds te vergroten en eventuele negatieve uitkomsten te beperken. De bottom line voor ons is: draagt de MFI bij aan een goed werkend systeem dat mensen financieel weerbaarder maakt?’

Extra impact als aandeelhouder

Het ASN-fonds gaat voor een duurzame relatie met de microkredietinstellingen. Het fonds verstrekt niet alleen leningen aan de MFI’s, maar verstrekt ook eigen vermogen als aandeelhouder. Noé: ‘Het voordeel is enerzijds de kans op een beter financieel rendement. Maar het is ook goed om als aandeelhouder een stem te hebben en bij te dragen een een goede governance. Ik merk dat onze kennis, bijvoorbeeld over hoe microkredieten in andere landen werken, erg wordt gewaardeerd. Samen met Triple Jump hebben wij veel kennis over de sector in het algemeen en sociale impact in het bijzonder.’

De extra (sociale) impact die je als aandeelhouder kunt bereiken is minstens zo belangrijk. Jung: ‘Met extra eigen vermogen helpen we instellingen verder te groeien door de klantenkring uit te breiden. Je zou het kunnen zien als een sociale hefboom op je kapitaal: als een instelling zijn eigen vermogen kan versterken, kan zij ook meer leningen aantrekken en verstrekken. Voor elk miljoen aan aandelenkapitaal dat wij investeren, kunnen honderden tot duizenden klanten worden bereikt.’ ‘Door aandelen te verwerven geven we het signaal af: wij ondersteunen jullie groeitraject. En het helpt soms ook als ASN haar naam ergens aan verbindt, bijvoorbeeld wanneer een MFI spaarproducten aanbiedt. Juist de allerarmsten hebben een grote behoefte aan een veilige plek voor hun spaargeld. Als een gerenommeerde, internationale aandeelhouder zoals ASN Microkredietfonds haar naam zich hieraan verbindt, draagt dat bij aan vertrouwen.’

Kans op hoger rendement

Rechtstreeks investeren in microkredietinstellingen vergroot de kans op een hoger rendement voor het fonds, maar bij die upside horen onvermijdelijk ook risico’s. De rendementen op de leningen die worden verstrekt, zijn een stuk beter voorspelbaar. Jung: ‘Bij leningen kunnen wij de valutarisico’s afdekken. Omdat de cashflows die uit een aandeleninvestering voortkomen moeilijk te voorspellen zijn, is dat een stuk lastiger.’

Rol als aandeelhouder groeit

Op dit moment is rond de 14 procent van het fondskapitaal rechtstreeks in MFI’s geïnvesteerd. De bedoeling is dat dit verder groeit, en daarmee ook de rol van ASN Impact Investors als aandeelhouder in de microkredietsector. Jung: ‘Het is een goede manier om sociaal en financieel rendement aan elkaar te koppelen. Wij hebben een specialistisch team dat zich enkel inzet voor equity investeringen ten behoeve van het ASN Microkredietfonds. Het zijn lange trajecten voordat het tot een deal komt.’

Wat Jung betreft is de nadruk op het sociale rendement een van de kenmerken die het ASN Microkredietfonds onderscheidt van veel andere fondsen. Ook in de markt zelf: ‘Er is enorm veel waardering voor beleggers die voor rendement op de lange termijn gaan. Die niet meteen hun geld terugtrekken als het tegenzit. Het helpt bij een vruchtbare samenwerking met de instellingen die uiteindelijk het geld aan het werk zetten. Mede dankzij onze rechtstreekse investeringen, zijn we van toegevoegde waarde voor de markt.’

Nieuwe wegen

Naarmate het ASN Microkredietfonds doorgroeit, biedt dat mogelijkheden om nieuwe wegen te verkennen, zegt Noé. ‘We kijken samen met Triple Jump welke andere investeringen we kunnen doen voor dezelfde doelgroep. Misschien zijn er interessante mogelijkheden in zonne-energie, gezondheidszorg of onderwijs. Als een MFI een bepaalde professionaliteit en omvang heeft bereikt, zie je dat ze sneller in staat zijn nieuwe producten te ontwikkelen die bijdragen aan de behoeften van hun klanten.’

Welke innovaties zouden microkredieten nog verder helpen volgens Triple Jump? Jung: ‘Wij blijven op zoek naar mogelijkheden om MFIs in staat te stellen kosten te verlagen, dat is enorm belangrijk voor de eindklant. Neem bijvoorbeeld een ondernemer in Kenia die een betaling kan afhandelen via een smartphone in plaats van af te reizen naar een kantoor een uur verder op: dat scheelt transportkosten en kostbare tijd, die zij nu kan inzetten om haar onderneming verder uit te bouwen. Tegelijkertijd scheelt het ook de MFI tijd en kosten, wat uiteindelijk bijdraagt aan een lagere rente en een groter bereik. Wat ons uiteindelijk drijft is de ambitie om mensen met net zoveel talent, maar minder gelukkige omstandigheden, eenzelfde kans op succes te geven.’