Donald Duck en de Nederlandse jeugd zijn al bijna 70 jaar met elkaar verbonden. Het eerste nummer (24 pagina's, half ingekleurd – half zwart-wit) liftte in een oplage van 2,5 miljoen gratis mee in het degelijke damesblad Margriet. Voor het gebruik van (vertaalde) Amerikaanse strips en de figuurtjes betaalde de Nederlandse uitgever jaarlijks een licentievergoeding aan Disney.
Van Finse Donald naar Belgische Donald
Ondanks ontlezing en concurrentie van games is het stripblad onder de jeugd nog steeds populair. Wekelijks wordt Donald Duck in circa 200.000 Nederlandse gezinnen gelezen (daar zijn de spin-offs voor speciale doelgroepen nog niet bij opgeteld). In 2019 kwam Donald Duck onder Belgische vleugels terecht. In dat jaar verkocht het Finse mediaconcern Sanoma Donald Duck -samen met een stapel Nederlandse bladen, waaronder Margriet- aan het Belgische dagbladconcern De Persgroep (DPG Media), ook eigenaar van de Volkskrant, Trouw en AD.
Maar Disney is natuurlijk veel meer dan het vrolijke weekblad. Het in 1923 door Walt en zijn broer Roy opgerichte tekenfilmbedrijf is in een kleine eeuw getransformeerd in een modern entertainmentbedrijf dat op twee fronten actief is: media in de brede zin van het woord en het exploiteren van 6 Disney-pretparken.
Marvel ook Disney
Denk je bij de films van Disney vooral aan schattige tekenfilms dan heb je Disney’s switch naar superhelden waarschijnlijk gemist. In 2009 nam Disney Marvel Comics over, het bedrijf achter Spiderman (zie afbeelding), de Hulk, Avengers en X-men.
De overname bleek een financiële meesterzet: in de lijst met de 11 ‘bestverkochte’ Disneyfilms van alle tijden staan maar liefst 5 films gebaseerd op Marvelhelden (op de 7e, 6e, 5e, 3e en 1e plaats). De films zijn samen met alle bekende en minder bekende films op het eigen film- en seriekanaal Disney+ te bekijken. Het kanaal dat Disney eind 2019 lanceerde en dat de strijd aangaat met streamingdiensten als Netflix en HBO.
‘Let it go, let it go. Can’t hold it back anymore.’ (Elsa)
Het is jammer om een bedrijf dat zoveel mooie films en strips heeft gemaakt af te moeten keuren voor een plaats op de lijst met duurzame beursgenoteerde bedrijven. Op basis van het onderzoeksrapport staat ons niets anders te doen. We laten onze fijne Disneyherinneringen los, terwijl een denkbeeldige stem, die van ijskoningin Elsa uit Frozen, ons toezingt: ‘Let it go, let it go. Can’t hold it back anymore.’
Slechte situatie in speelgoedfabrieken
Over de hele wereld zijn er fabrieken die Disney-speelgoed en Disney-producten maken. Dat doen ze in opdracht van Disney. Om de kans op respectvolle werkplekken en leefbare salarissen te vergroten is het belangrijk dat Disney een sterk ketenbeleid voert. Met name omdat de fabrieken vaak in lage-inkomenslanden staan. Bij een eerder onderzoek was dit onderdeel de belangrijkste reden om het bedrijf af te keuren.
Daarom waren we extra opmerkzaam toen er een rapport verscheen waarin de naam van Disney stond vermeld. Het in New York gevestigde China Labor Watch (CLW) publiceerde in november 2019 een rapport over de uitbuiting van werknemers in China’s grootste speelgoedfabrieken, fabrieken die onder meer aan Disney leveren.
In drukke maanden met een gemiddelde werkdag van 11 uur (zonder pauze) werkten de Chinese fabrieksarbeiders wekelijks gemiddeld ook nog eens 15 tot 30 uur extra. Ver boven de het maximum van 9 uur overwerk dat door de Chinese overheid is vastgesteld. Werknemers laten zich inroosteren omdat het minimum loon lang niet genoeg is om voeding, huisvesting en onderwijs voor de kinderen te betalen.
In het laatste rapport besteedt CLW ook aandacht aan de kwetsbare positie van vrouwelijke werknemers in speelgoedfabrieken. Ze worden verbaal gekleineerd en krijgen niet de promotiekansen die mannelijke arbeiders krijgen. Daarnaast werken zwangere vrouwen gewoon door omdat er geen betaald zwangerschapsverlof bestaat. Ze worden ingeroosterd voor overwerk en nachtdiensten en werken ook regelmatig met giftige stoffen. Het spreekt voor zich dat onze onderzoekers zwaar tilden aan deze bevindingen.
Disney en sterke vrouwen
In animatie- en tekenfilms schuift Disney graag sterke vrouwen naar voren. Denk aan Elsa uit Frozen, Belle uit Belle & het beest en Pocahantas uit de gelijknamige film. Op de werkvloer is van die liefde voor sterke vrouwen soms niet veel te merken. Vrouwen die voor Disney op kantoor werken krijgen soms minder salaris dan mannen in dezelfde functie. Het was voor 10 vrouwelijke werknemers in de VS reden om een rechtszaak tegen Disney aan te spannen. Helaas zien we dat deze ongelijkheid nog bij veel bedrijven voorkomt.
Aan de andere kant heeft Disney weer geen moeite met het betalen van astronomische salarissen aan CEO’s. Zo incasseerde de hoogste baas Bob Iger in 2019 een salaris van € 55 miljoen, ruim 900 keer zoveel als het gemiddelde salaris van een Disney-medewerker.
Het was voor documentairemaker Abigail Disney, kleindochter van mede-oprichter Roy Disney (broer van Walt), reden om zich in de media en op twitter op te winden over de hoogte van zijn salaris.
Een jaar eerder had de democratische senator Bernie Sanders al aandacht gevraagd voor gedaalde salarissen van pretparkmedewerkers in het Disney-pretpark in Californië. Volgens Sanders ging in de periode 2000 – 2017 het salaris met 15% naar beneden en ontving 80% van het personeel een schamel loontje van € 10 per uur. Uit onderzoek van Amerikaanse vakbonden bleek ook nog eens dat 1 op de 10 parkmedewerkers een periode dakloos was geweest.
Van Minnie naar #metoo
En er loopt een lijntje van Disney, naar de #metoo-beweging en naar Harvey Weinstein. De Amerikaanse filmproducent die door Gwyneth Palthrow, Angelina Jolie en tal van andere actrices werd aangeklaagd voor seksueel wangedrag en een gevangenisstraf van 23 jaar moet uitzitten. Wat heeft Disney met, de in de rechtszaal als seksueel roofdier getypeerde, Weinstein te maken, vraag je jezelf misschien af.
In 1993 kocht Disney de relatief kleine filmproducent Miramax (onder meer bekend van Pulp Fiction en The English patient) die 14 jaar eerder was opgericht door Harvey en zijn broer Bob Weinstein. Tot het moment dat de Weinsteins in 2005 vertrokken was Disney dus 12 jaar lang de werkgever van de in 2020 schuldig verklaarde Harvey Weinstein. Disney of Miramax zijn nooit vervolgd voor hun rol in deze zaak maar wat onze onderzoekers betreft heeft het imago van Disney toch een flinke deuk opgelopen.
Dit weegt ook mee in ons eindoordeel
Zijn we daarmee aan het eind gekomen van onze 1-ster-recensie? Nee, helaas nog niet helemaal. In ons interne onderzoeksrapport van september 2020 staan verder nog voorbeelden van misstanden op het gebied van discriminatie van medewerkers, het stiekem bewaren van gegevens van kinderen voor advertentiedoeleinden en het onveilig bewaren van persoonsgegevens van Disney+-abonnees. We besparen je de details maar deze zaken wogen mee in ons negatieve eindoordeel.
Disney last van corona?
Corona had in het eerste coronajaar veel invloed op de winst van het bedrijf. Bob Iger eindigde 2019 (zijn laatste jaar als CEO) met een winst van bijna € 9 miljard. Zijn opvolger, Bob Chapek, die startte toen corona China in zijn greep kreeg, boekte in zijn eerste jaar een nettoverlies van ruim € 2 miljard, het eerste verlies in 40 jaar. De rode cijfers waren vooral toe te schrijven aan grote verliezen in de pretparken. Dankzij de heropening van veel Disney-pretparken in 2021 en goede cijfers van Disney + kon de nieuwe Bob het 2021 afsluiten met een winst van € 1,8 miljard
Wie is Walt Disney?
Zijn naam én zijn handtekening zijn wereldberoemd. Toen Walter Elias Disney op 5 december 1901 als 4e kind in een arm gezin werd geboren was die status nog ver weg. Zijn moeder werkte als basisschooldocente, zijn vader was het type 12-ambachten-13-ongelukken. Walt bleek standvastiger dan zijn vader en startte in 1922 met zijn oudere broer Roy in Hollywood een tekenfilmstudio. De eerste Oscar ontving hij tien jaar later en er volgden nog 31 gouden beeldjes.
Vanaf het moment dat Walt Disney zijn eigen studio had liet hij het tekenen aan anderen over. Onder meer aan Ubby Iwerks, zoon van een geëmigreerde Duitse kapper. Iwerks ontwierp ook Walt Disneys wereldberoemde handtekening.
| Opgericht in 1923 |
| Aantal medewerkers: 223.000 |
| CEO: Bob Chapek |
| Beursnotering: New York |
| Totale omzet: € 60 miljard |
| In NL: Europees hoofdkantoor te Amsterdam |
| Status: Afgekeurd |
Goedgekeurd/Afgekeurd
In deze rubriek staan we stil bij bedrijven die zijn goed- of afgekeurd. Bedrijven die zijn goedgekeurd krijgen een plekje in het ASN Beleggingsuniversum, een lijst met meer dan 300 bedrijven.
Goedkeuren en afkeuren van bedrijven, doet ASN Bank dat zelf?
Duurzaam beleggen bij ASN Bank
Van plan om te starten met beleggen? Dit kan al vanaf € 20 per maand. Lees onze tips om een goede start te maken.
Let op: Met beleggen loop je risico en maak je kosten. Je kunt je inleg of een deel daarvan verliezen.
Dit artikel is gepubliceerd op 30 november 2020 en geactualiseerd op 28 januari 2022. Tekst: Iwan Oving
