Wat is een malacoloog precies?
Malacologie is eigenlijk gewoon een moeilijk woord voor de studie van weekdieren. Als malacoloog doe je bijvoorbeeld onderzoek naar de diversiteit, verspreiding en ecologie van weekdieren. Ik werk bij Naturalis, waar ik de identificatie van weekdieren met behulp van beeldherkenning en genetisch onderzoek probeer te vereenvoudigen.
Wanneer ben je begonnen met je schelpenverzameling?
Mijn eerste set schelpen komt uit 2012, toen ik biologie studeerde en marien onderzoek deed. We hadden de opdracht om schelpen te vergelijken, afkomstig van de verschillende stranden van Normandië. Als natuurliefhebber sprak dit mij enorm aan; je maakt niks kapot, je maakt niks dood, maar je leert wel heel veel over het leven in de zee.
Hoeveel schelpen heb je in je collectie?
Als je alle schelpen afzonderlijk telt zijn het er meer dan honderdduizend. En dan denk je, waar laat je dit allemaal? Ik werk veel met gruismonsters, waarbij je een schep zand van het strand neemt waar al snel duizend hele kleine schelpjes in zitten. Als je de losse buisjes met schelpen telt zijn het er zo’n vijftienduizend. Mijn verzameling heb ik ingedeeld per soort, waarbij het tussen de drie- en vierduizend verschillende soorten zijn.
Hoe kom je aan al die schelpen? Gevonden, gekocht?
Ik koop eigenlijk nooit schelpen. Ongeveer een derde van mijn collectie heb ik zelf gevonden, de rest heb ik geruild of gekregen. Via de Nederlandse Malacologie Vereniging heb ik verzamelaars van over de hele wereld leren kennen. Daarnaast heb ik via Facebook-groepen bijvoorbeeld ook schippers uit de Filipijnen leren kennen. Die vroeg ik de aangekoekte laag schelpen en zand van het anker halen en naar mij op te sturen, in ruil voor een flesje whisky. Sinds ik bij Naturalis werk is dat niet meer nodig, omdat daar nog een enorme collectie te onderzoeken valt. Veel van mijn collectie krijg ik van andere verzamelaars, omdat ze weten dat ik op dit gebied gespecialiseerd ben.
Vroeger betaalden mensen met schelpen. Heb jij weleens iets gekocht met schelpen?
Nee, ik heb zelf nooit iets gekocht met schelpen. Maar de schelp die vroeger als betaalmiddel werd gebruikt heb ik wel. Dit is de kauri, een schelp die komt uit de Stille Zuidzee, bij Indonesië en de Filipijnen. Kooplieden namen deze in grote hoeveelheden mee naar Nederland. Je kunt de schelpjes soms nog vinden aan de Nederlandse kust, van VOC-schepen die daar gezonken zijn.
Hoeveel is je collectie waard?
De waarde van schelpen is lastig te bepalen. Voor sommige schelpen, zoals de tritonshoorn, bestaat er een lucratieve handel. Dat begint vanaf vijftig euro en kan bij een mooi maatje aardig oplopen. Er zijn ook zeldzame soorten, zoals de leporicypraea mappa ofwel porseleinslakken, die duizenden euro’s waard kunnen zijn. Mijn collectie begint met tien cent per buisje en loopt snel op naar één tot twee euro, afhankelijk van de details, opbergmaterialen en identificatie. Alles bij elkaar is mijn collectie dus als snel duizenden euro’s waard. Maar voor mij is de waarde vooral persoonlijk.
En wat is ‘De Parel’ van je collectie?
Dat gaat niet om één specifieke schelp, maar om een groep van schelpen: de contrahoorntjes. Waar mariene slakken normaal een rechtsdraaiend huis hebben, draaien de contrahoorntjes links. Dit maakt ze heel uniek. Ik doe onderzoek naar deze mariene slakjes, waarvan er veel nog niet eerder beschreven zijn. Afgelopen jaar hebben we vijf nieuwe soorten beschreven en dit jaar verwachten we er nog zeker tien toe te voegen. Er zijn nog zoveel pareltjes te ontdekken.
Jouw collectie is dus ook van wetenschappelijke waarde?
De schelpen komen uit alle plekken van de wereld, waar je niet zomaar aan kunt komen. Inclusief mijzelf zijn er wereldwijd drie mensen gespecialiseerd in contrahoorntjes. Er zit duizenden uren aan tijd en studie in deze collectie. De schelpen vertellen ons veel over de biodiversiteit van een gebied. Contrahoorntjes leven per soort namelijk van specifieke sponzen en koraalriffen. Doordat we dit weten kunnen we de gezondheid van een rif bepalen aan de hand van de schelpen die aanspoelen. Met de huidige biodiversiteitscrisis speelt deze kennis dus een steeds belangrijkere rol.
Hoe zorg je ervoor dat je collectie zo goed mogelijk beschermd is?
Schelpen blijven eigenlijk heel goed behouden. Het enige wat ze kan beschadigen is licht, waardoor ze verkleuren en grauw worden. Mijn collectie is daarom ook netjes opgeslagen in kasten, die niet direct in het daglicht staan.
