Let op: Met beleggen loop je risico en maak je kosten. Je kunt je inleg of een deel daarvan verliezen.
We maken er dagelijks ontelbare keren gebruik van. Ze zitten in het binnenste van elk elektronisch apparaat dat je dagelijks gebruikt. Maar ook in je auto, je koelkast en in andere ‘slimme’ apparaten. Je kunt een microchip of chip vergelijken met het menselijk brein. Een chip slaat informatie op en maakt berekeningen. In plaats van armen of benen, stuurt hij andere apparaten of technische componenten aan. Als de chip nooit was uitgevonden had je deze tekst niet van je telefoon of computer kunnen lezen.
Hoe werkt een chip eigenlijk?
Een chip is meestal kleiner dan je pinknagel. Maar achter die hightech snipper gaat een wonderlijke wereld schuil. Zou je hem onder een microscoop leggen dan zie je een soort pakhuis: met onderop kamertjes met daarin een 0 of een 1. Al deze nullen en enen bij elkaar maken een nieuwsartikel, je laatste selfie of de nieuwste track van Coldplay. Terug naar het pakhuis; boven de kamertjes ligt een stelsel van piepkleine gangetjes, 10.000 keer smaller dan een haar. De machines van ASML maken die kamertjes en gangetjes op ultradunne silicium schijven.
Kostbare nieuwe techniek
Van alle chipmachineproducenten in de wereld beheerst ASML deze kunst als geen ander. In hun nieuwste machine gebruiken ze ultraviolet licht om de kamertjes en gangetjes op de ronde schijven aan te brengen. Een techniek die nog geen andere concurrent in de wereld gebruikt en veel geld en tijd kostte om te ontwikkelen.
Zoveel geld dat ASML in 2012 zijn drie grootste klanten benaderde om aandeelhouder te worden. De Amerikaanse chipmaker Intel, het Zuid-Koreaanse Samsung en de Taiwanese chipmaker TSMC stapten in.
Onder meer in Veldhoven zetten medewerkers van ASML de chipmachines in elkaar. De machines hebben dikwijls de grootte van een stadsbus. Foto: ASML
‘Het belangrijkste bedrijf in de wereld waar je nog nooit van hebt gehoord’. Zo wordt ASML in de media regelmatig omschreven. Daar is een reden voor. Op de chips die Intel of Samsung fabriceren staat hun eigen merknaam, zonder een verwijzing naar de uitzonderlijke prestatie van de ASML-machine die de chip heeft gemaakt.
Zonder Philips geen ASML
Zonder Philips had ASML niet bestaan. Het elektronicabedrijf uit Eindhoven bedacht al in de jaren ’70 een manier om met laserlicht microchips te maken. Om deze innovatieve techniek naar de markt te brengen had Philips geld, heel veel geld nodig. Het bedrijf startte daarom een zoektocht naar een partner. De blik was daarbij gericht op wereldspelers in verre landen. Na een lange zoektocht kwam Philips uit bij een onderneming die al sinds 1968 bezig was met de productie van chipmachines. Het ruim 100 kilometer verderop gelegen ASM International uit Bilthoven.
Het eerste jaar van ASML
Het was in 1984 dat ASML zich vestigde in een rijtje bouwketen op een Eindhovens Philips-fabrieksterrein. Na een jaar verhuizen de circa 100 medewerkers naar een eigen kantoor en fabrieksruimte in het nabijgelegen Veldhoven – aan de andere kant van de A2. Hoewel er vraag is naar de innovatieve chipmachine kent ASML door grote investeringen in research en ontwikkelingen een moeizame start. Vier jaar na de eerste stapjes verkoopt ASM International zijn 50%-belang aan Philips.
Aandeel ASML genoteerd aan Damrak én Wall Street
Pas in 1993 maakt het bedrijf voor het eerst een bescheiden winst van € 10 miljoen. Als in 1994 wederom zwarte cijfers worden geschreven gaat ASML pas nadenken over een zelfstandige toekomst, los van zijn elektronicamoeder. Een jaar later is het zover: ASML gaat in de lente naar de aandelenbeurs, met een beursnotering in Amsterdam én New York. Philips verkoopt dan de helft van zijn aandelenbelang. Daar hebben de Eindhovenaren misschien nog wel spijt van. Tegenwoordig hoort ASML (op basis van zijn beurswaarde) bij de grootste bedrijven van de wereld. Bij de publicatie van dit artikel stond het op de 31e plaats.
De campus van ASML in Veldhoven ligt op een chipworp afstand van de A2. Foto: ASML
Hoe kijken onze duurzaamheidsonderzoekers naar ASML?
In januari van dit jaar keken onze duurzaamheidsonderzoekers voor de tweede keer uitgebreid naar ASML. De chipmachinemaker staat sinds 2019 op de lijst met goedgekeurde bedrijven en is de laatste tijd veel in het nieuws geweest.
Dit had vooral te maken met de handelsoorlog tussen China en de Verenigde Staten en de vooraanstaande positie die ASML in de sector heeft. President Biden is bang dat ASML zijn nieuwe generatie machines aan China gaat leveren. Dit zou tot gevolg hebben dat Amerikaanse chipmakers als Intel hun voorsprong op China zouden verliezen.
Reactie van CEO ASML
In een interview voor RTL Z zei ASML’s CEO Peter Wennink in januari 2023 nog dat ASML de ‘werkpaarden van de industrie’ gewoon naar China blijft exporteren. Hiermee doelde hij op de oudere machines die nog steeds hun werk - chips maken - uitstekend doen.
De nieuwste generatie machines (aangeduid met EUV dat staat voor Extreme Ultraviolet light) verkoopt ASML echter niet aan China en dat zal in de toekomst waarschijnlijk ook niet gebeuren. Begin maart 2023 maakte minister Schreinemacher (Buitenlandse handel) bekend dat voor deze orders voortaan een exportvergunning van de Nederlandse staat nodig is. De Chinese ambassadeur in Nederland noemde deze maatregel vervolgens 'slecht voor China, slecht voor Nederland en slecht voor de wereldhandel.’
Onze duurzaamheidsonderzoekers zijn content dat ASML zich aan de regels houdt. Het is geruststellend dat het bedrijf al eerder had aangegeven zich ook aan strengere exportregels voor Nederlandse bedrijven te conformeren.
Geen CAO meer bij ASML?
Tijdens het duurzaamheidsonderzoek keken we ook naar ASML als werkgever. Het Nederlandse bedrijf heeft in Nederland ruim 20.000 mensen in dienst, waarvan het merendeel in Veldhoven werkt. In het buitenland werken nog zo’n 19.000 medewerkers. Onder meer in Europese vestigingen en verder in Israël, de VS, Zuid-Korea, Japan, China en Taiwan.
Als voormalige vakbondsbank spitsten wij de oren toen we vernamen dat ASML geen onderdeel meer wil zijn van de Nederlandse ‘Metalelektro-CAO’. We vroegen ASML om een uitleg. Het bedrijf liet ons weten dat hun personeelsbestand voornamelijk uit hoogopgeleide medewerkers bestaat. Medewerkers die een relatief hoog salaris ontvangen dat ruim boven het gemiddelde salaris ligt van een medewerker in de metaalindustrie.
Voordat productiemedewerkers aan een nieuwe chipmachine sleutelen nemen ze eerst een luchtdouche om te voorkomen dat ze stof meenemen naar de cleanroom. Foto: ASML
De productietechnieken en werkomstandigheden wijken bovendien zo af van die van de 160.000 metaalwerkers in Nederland dat de wens van een eigen CAO zeer begrijpelijk is. Als je kijkt naar de witte, stofvrije overalls die ASML-productiemedewerkers dragen en die vergelijkt met de donkere – vaak met olie besmeurde – kleding van metaalwerkers en ook het jargon (de fabriekshal heet bij ASML de clean room) dan is deze stap een logische waar onze duurzaamheidsonderzoekers begrip voor hebben.
Impact op het milieu verkleinen
ASML heeft in 2019 netto-zero-klimaatdoelen geformuleerd met verschillende tijdpaden. Het bedrijf vermindert de CO2-uitstoot door gebruik te maken van hernieuwbare energie en door compensatie van zijn CO2-uitstoot. Ieder jaar geeft ASML in zijn jaarverslag een update over de realisatie van deze doelen. Verder spant het bedrijf zich in om de onderdelen van afgedankte machines zoveel mogelijk te hergebruiken. Het doel ligt op 95%, in 2022 slaagde ASML erin om 87% van oude onderdelen of ongebruikte onderdelen uit de fabriek te hergebruiken. Op het milieu-onderdeel in het duurzaamheidsonderzoek scoorde ASML een ruime voldoende.
Verhouding mannen en vrouwen in de top
Zoals bij elk duurzaamheidsonderzoek keken we bij ASML ook kritisch naar naar de samenstelling en de beloning van het management. De verhouding van mannen en vrouwen is in de Raad van Commissarissen met 5 : 4 wat ons betreft in balans. In de Raad van Bestuur is met 100% mannen echter nog ruimte voor vrouwelijke versterking. Positief is de analyse die ASML jaarlijks maakt van salarisverschillen tussen mannelijke en vrouwelijke collega’s. Over het boekjaar 2021 werden er op dit vlak geen grote afwijkingen vastgesteld.
Belegt er een ASN Beleggingsfonds in ASML?
Ja, in maart 2023 – tijdens het schrijven van dit artikel – belegde het ASN Duurzaam Aandelenfonds in ASML.
| Opgericht in: | 1984 |
| Aantal medewerkers: | 39.000 (2022) |
| CEO: | Peter Wennink |
| Beursnotering: | Amsterdam & New York |
| Totale omzet: | € 21 miljard |
| In Nederland: | o.a. Veldhoven |
| Status: | Goedgekeurd |
Goedgekeurd/Afgekeurd
In deze rubriek staan we stil bij bedrijven die zijn goed- of afgekeurd. Bedrijven die zijn goedgekeurd krijgen een plekje in het ASN Beleggingsuniversum, een lijst met meer dan 300 bedrijven.
Goedkeuren en afkeuren van bedrijven, doet ASN Bank dat zelf?
Beginnen met beleggen?
Dat kan bij ASN Bank. Wij helpen je graag op weg.
Lees hier meer over beginnen met beleggen.
Met beleggen loop je risico en maak je kosten. Je kunt je inleg of een deel daarvan verliezen.
Dit artikel is gepubliceerd op 31 maart 2023. Tekst: Iwan Oving
