Waarom is een nieuw verhaal voor de economie belangrijk? En waarom is praten over economie überhaupt van belang? Economie wordt ook wel de ‘moedertaal van de politiek’ genoemd. In de Tweede Kamer gaat het vaak over de stand van de economie, met name voorafgaand aan verkiezingen en op Prinsjesdag.
Een begrip dat daarin steevast terugkomt is het Bruto Binnenlands Product (het BBP). Het staat voor de marktwaarde van alle goederen en diensten die we in Nederland produceren. Overheid, bedrijfsleven en zzp; het telt allemaal mee. Ligt de waarde in een bepaald kwartaal boven die van het kwartaal ervoor? Dan is er sprake van economische groei. Is de waarde in twee opvolgende kwartalen lager, dan is er sprake van een recessie.
Let op: Met beleggen loop je risico en maak je kosten. Je kunt je inleg of een deel daarvan verliezen.
The only way is up
Het BBP is decennialang hét kompas geweest dat richting gaf aan het economisch verhaal van economen en politici. Vanuit de VS werd de boodschap verkondigd dat de hele samenleving gebaat zou zijn bij economische groei. Die belofte halen Heijne en Noten in hun boek Fantoomgroei keihard onderuit. De winsten die vanaf de jaren ’80 door grote bedrijven zijn gemaakt kwamen vooral terecht bij aandeelhouders en bestuurders (via beloningen in aandelen).
Bodemloze zak snoep
Het huidige verhaal voor onze economie kent nog een andere dode hoek. Het gaat voorbij aan de grenzen van onze planeet. Greta Thunberg, de jonge Zweedse klimaatactivist, omschreef deze tekortkoming in 2019 tijdens een speech in het VN-gebouw te New York : ‘Veel volwassenen zien de natuur als een grote, bodemloze zak snoep waar ze onbeperkt van kunnen eten.’
Helaas bleek de boodschap voor dovemansoren en bleef de Westerse wereld vrolijk doorproduceren en consumeren. Sinds de publicatie van het rapport is de hoeveel CO2 in de dampkring meer dan verdubbeld. Klimaatwetenschappers, verenigd in het IPCC (het klimaatpanel van de VN), hebben het stokje van de Club van Rome overgenomen. Om de zoveel jaar drukken zij onze neuzen op pijnlijke conclusies. De kans dat de gemiddelde opwarming van de aarde binnen de 2 graden Celcius blijft wordt kleiner en kleiner.
Jaap Tielbeke (journalist van de Groene Amsterdammer) herlas het rapport van de Club van Rome en publiceerde er dit jaar een boek over. Tijdens de presentatie van We waren gewaarschuwd, refereerde hij aan de noodzaak van een nieuw verhaal rond vooruitgang: ‘De paden naar een duurzamere toekomst zijn weliswaar moeilijker begaan geworden, ze zijn nog niet afgesloten. Als we de vooruitgang op een andere manier invullen kunnen we die nog altijd voortzetten.’
Zo kijkt een duurzame bank naar vooruitgang
Vooruitgang, groei: voor ASN Bank zijn het geen vieze woorden. Een samenleving heeft vooruitgang en groei nodig. Brede maatschappelijke groei. De transitie van fossiele energie naar natuurlijke energie is een goed voorbeeld van zo’n stap vooruit. Hiermee vergroten we de kans dat de planeet in de toekomst leefbaar blijft, voor onze kinderen en hun kinderen.
In 2015 zagen deelnemers aan een congres van economen in Boston deze tekst op de gevel staan, het werk van een groep kritische economiestudenten.
Hoe moet het nieuwe verhaal voor onze economie eruit zien en welk kompas past daarbij? Voor die laatste vraag biedt de Brede Welvaartsmonitor van het CBS wellicht een antwoord. Piet Sprengers, manager duurzaamheid en strategie bij ASN Bank, ziet kansen voor dit brede kompas: ‘Deze monitor bevat belangrijke indicatoren waar Den Haag op kan sturen. Het probleem is dat er niets mee gedaan wordt. Bij de behandeling van Rijksbegrotingen speelt brede welvaart nauwelijks een rol. Deze gesprekken gaan helaas vooral over geld.’
Voorbeeld van een handzaam kompas
In meer landen wordt nagedacht over een nieuw kompas. Nieuw-Zeeland ruilde in 2019, het BBP in voor de ‘echte-vooruitgangsindicator’. Deze parameter houdt wel rekening met zaken die slecht zijn voor samenleving en planeet. Denk aan werkloosheid en criminaliteit maar ook aan CO2-uitstoot, vervuiling van lucht-water-en-land en ontbossing. Bijzonder aan deze methode is dat er één getal uitrolt dat vergelijking met andere jaren mogelijk maakt. Het maakt deze Genuine Progress Indicator (GPI) een interessante kandidaat om ook in Nederland het bijna honderd jaar oude BBP op te volgen.
Wie pakt de pen op om het nieuwe verhaal voor de economie te schrijven? Het is heel goed mogelijk dat dit verhaal al in wording is. Dat het op verschillende plekken ontstaat. Het zit vooral in de hoofden van duurzame ondernemers die doorhebben dat systeemveranderingen nodig zijn om onze planeet de komende decennia leefbaar te houden. Uit welke hoek het verhaal ook komt, als duurzame bank vinden we het belangrijk om er een podium voor te geven. Onder meer tijdens het ASN IMPACT-event op 17 november in Naturalis.
Bij het schrijven van dit artikel hebben we naast het eerder genoemde Fantoomgroei inspiratie geput uit De grenzen aan de groei van Jaap Tielbeke, Donuteconomie van Kate Raworth, De fundamenten van Ramsey Nasr en de Linkedin-bijdragen van Michel Scholte en Kees Klomp.
Dit artikel is gepubliceerd op 19 oktober 2022. Tekst: Iwan Oving
